kutubhona

номлаганлар. Чунки у зот бу ишнинг қандай оқибатларга олиб боришини билганлар. Яъни, сабабнинг ўзини (оҳангга солишни) эмас, ундан келиб чиқадиган оқибатни (адашишни) гапирганлар.

Умар р.а. бир қавмнинг камонни яхши отолмаётганларини кўриб, уларни койиган эди, улар, биз энди ўрганаётганлармиз, дейишди. Шунда Умар р.а. уларга, Аллоҳга қасамки, мен учун тилинглардаги хато отишинглардаги хатодан кўра қаттиқроқдир, Пайғамбар с.а.в.нинг

«رَحِمَ اللهُ اِمْرِأً أَصْلَحَ مِنْ لِسَانِهِ»
«тилини ўнглаб олган одамни Аллоҳ раҳм қилсин»,24 деганларини эшитгандим, деди.

Қуръон араб тилидаги Китоб. Уни шу тилсиз тушуниб бўлмайди. Ким ўз эътиқодини ўнгламоқчи бўлса, шариат аҳкомларини билиб англамоқчи бўлса, араб тилини ва динни Пайғамбар с.а.в. ва саҳобалар ўргатганларидек пухта ўргансин. Саҳобаи киромлар р.а. Аллоҳга онгли тарзда қуллик қилган зотлар эдилар. Шунинг учун ҳам зафар қучувчилардан бўлдилар.

Кимки араб тилини етарли даражада билмаса, Аллоҳнинг оятларини ўзича тафсир қилишга уринмасин. У яхшиси биладиган одамдан сўрасин. Негаки, билиб-билмай Аллоҳнинг оятлари ҳақида гапириш катта гуноҳдир. Бундай гуноҳни қилган киши Аллоҳнинг ғазабига учрайди. Аллоҳнинг ғазабига учрашдан, дўзахдан бизга Аллоҳнинг Ўзи паноҳ берсин. У Зотдан розилигини ва жаннатни сўраймиз.

Иккинчи гапни айтганлар икки қисмдир:
Биринчи қисмдагилар тилда ҳақиқат ва мажоз бор, аммо Қуръонда мажоз йўқ, фақат ҳақиқат бор, дейдилар.

Иккинчи қисмдагилар тилда ҳам, Қуръонда ҳам мажоз йўқ, араблар ишлатган ҳамма маънолар тилда ҳам, Қуръонда ҳам фақат ҳақиқатдир, дейдилар.
Биринчи қисмдагиларнинг гапи шунинг учун ҳам асоссизки, тилдаги мажозни тан олган одам, Қуръондаги мажозни ҳам тан олиши шарт. Чунки Аллоҳ Таоло бу Китоб ҳақида бундай деган:

إِنَّا أَنزَلْنَاهُ قُرْآناً عَرَبِيّاً
– „ Дарҳақиқат, Биз уни (бу оятларни) арабий Қуръон ҳолида нозил қилдик“. [12:2]

(24) «Иршодул Ариб»: 1/67 Маҳмун босмахонаси. Ибн Анборнинг «Аздод» китоби 244 бет, Қувайт ҳукумати босмаси. Умар деди: «Тилнинг ёмони ўқдан ҳам ёмон» Бухорийнинг «Адабул муфрад» китоби 884.